Το Νερό Ως Χρόνος (Κλεψύδρα)

Οι άνθρωποι γνώριζαν από την αρχαιότητα να μετρούν το κύλισμα του χρόνου με κλεψύδρες και διαδόθηκε η αντίληψη πως ο χρόνος είναι μια ρέουσα πραγματικότητα…

Εφευρέτης της κλεψύδρας θεωρήθηκε ο Ερμής και ο ‘Ηρων ή ο Κτησίβιος την τελειοποίησε, για να ρέει το νερό ισόχρονα, ανάμεσα σε δύο δοχεία. Το κύλισμα των ωρών υποδεικνυόταν με ειδώλια θεοτήτων, επιπλέοντα στο νερό, τα οποία εμφανίζονταν διαδοχικά καθώς η στάθμη του νερού αυξομειωνόταν. ‘Ετσι, η κλεψύδρα έγινε όργανο χρονομέτρησης, με εκροή νερού σε σταθερό πάντοτε χρόνο. Από την ετυμολογία της λέξης κλεψύδρα (ο κλέφτης του ύδατος ή το κλέψιμο του ύδατος) φαίνεται σαν κάποιος να έκλεβε νερό. Σύμφωνα με τις αρχαίες περιγραφές, μια πηγή που το όνομα της ήταν Κλεψύδρα και βρισκόταν στις βραχώδεις πλευρές της Ακρόπολης κοντά στο σπήλαιο του Πανός, έκλεβε, έχανε ένα μέρος των υδάτων της, επειδή το νερό αυτό μεταφερόταν από μια υπόγεια φλέβα, ως το Φάληρο. Η πηγή Κλεψύδρα εφοδίαζε με νερό το υδραυλικό ρολόι που υπήρχε στον πύργο των Αέρηδων, στην αρχαία Αθήνα. Στην κορυφή του πύργου υπήρχαν οχτώ ηλιακά ρολόγια και στο εσωτερικό του υπήρχε –επιπλέον- και ένα υδραυλικό ρολόι, το οποίο χρησίμευε ως υποκατάστατο του ηλιακού ρολογιού, τις ημέρες που ο καιρός ήταν συννεφιασμένος. Η κλεψύδρα ήταν γνωστή στην Αρχαία Αίγυπτο (18^η δυναστεία), στην Κίνα (14^ος αιώνας π.Χ.), στην Βαβυλώνα (12^ος αιώνας π.Χ.) και στην Ελλάδα την εποχή του Θαλή (6^ος αιώνας π.Χ.).

…όπως το κορίτσι που παίζει με κλεψύδρα από αστραφτερό χαλκό…

…βυθίζοντας τη στο σώμα του ασημένιου νερού.  Εμπεδοκλής, Περί φύσεως

Μετά, εμφανίστηκαν τα αμμωτά ή αμμομετρικά χρονόμετρα, με λειτουργία παρόμοια με εκείνη της κλεψύδρας, όπου η άμμος αντικατέστησε το νερό. Στην παγκόσμια βιβλιογραφία αναφέρεται κατ’ επανάληψη ότι η επινόηση των αμμοκλεψύδρων αποδίδεται στον Γάλλο μοναχό Luitprand (8^ος αιώνας μ.Χ.). Ωστόσο, χιλιάδες χρόνια νωρίτερα στο σουμερικό ποίημα Ατραχάσις (16^ος αιώνας π.Χ.) στην Πινακίδα ΙΙΙ, στην στήλη (i) γράφεται:

…άνοιξε του άμμου το ρολόι, το γέμισε

…του είπε «χρειάζεται για τον κατακλυσμό άμμος για νύχτες εφτά».

Η κλεψύδρα εξακολουθεί με την λειτουργία της, να συμβολίζει του χρόνου τα γυρίσματα.

Σοφία Ριζοπούλου: Σχέσεις Νερού, εκδ. Δίαυλος 2006